In de langdurige zorg is het denken over kwaliteit van zorg de afgelopen jaren sterk veranderd. Van objectieve indicatoren van meetbare kwaliteit naar een narratieve benadering van kwaliteit als ervaring.
Beelden van Kwaliteit als methode
Beelden van Kwaliteit is een methode van kwaliteitsonderzoek in de zorg met als doel: kwaliteitsontwikkeling. De methode is gebaseerd op observaties in de alledaagse zorgpraktijk.
Beelden van Kwaliteit als beweging
Beelden van Kwaliteit is meer dan een methode alleen. Het is ook een beweging gericht op een andere benadering van kwaliteit en een andere manier van verantwoorden. Kwaliteit wordt opgevat als een dynamisch concept waarvan het bewijs ligt in de interactie tussen zorgverleners en mensen die zorg ontvangen in de alledaagse praktijk.
Leidende principes
Beelden van Kwaliteit draagt bij aan kwaliteit van leven van mensen die zorg krijgen, aan kwaliteit van werk van zorgverleners en aan kwaliteitsbewustzijn in de organisatie en daarbuiten. We hanteren daartoe de volgende principes:
Relatie en ervaring: echte kwaliteit wordt zichtbaar in ontmoetingen in de alledaagse zorgpraktijk tussen zorgmedewerkers en mensen die zorg ontvangen. Daarom gebruiken we beelden en ervaringen uit die alledaagse praktijk als basis voor het gesprek over kwaliteit.
Reflectie, leren en ontwikkelen: uitwisseling en dialoog helpen zorgverleners om zichzelf en elkaar scherp te houden, om blinde vlekken te ontdekken en te leren van elkaar. Vragen zijn net zo belangrijk als antwoorden. Openheid en nieuwsgierigheid de onmisbare waarden.
Meervoudig perspectief: vanuit verschillende posities oefenen medewerkers, diensten en partijen op eigen wijze invloed uit op concreet ervaren kwaliteit van leven van de persoon die zorg ontvangt. We faciliteren en stimuleren de verbinding en verdiepende dialoog tussen de verschillende perspectieven, disciplines en belanghebbenden.
Opleiding tot onderzoeker
Beelden van Kwaliteit brengt kwaliteit van zorg in beeld door het observatieverslag van onderzoekers die op locatie gaan kijken. In het begin van Beelden van Kwaliteit deden cultureel antropologen onderzoek. De verslagen leverden veel op, maar deze onderzoekers vertrokken ook weer. Daarna is er gezocht naar een aanpak om de kennis ook in huis te houden van de organisaties zelf. Nu zijn de Beelden van Kwaliteit onderzoekers die gaan observeren, hiertoe opgeleide medewerkers van deelnemende organisaties. Cruciaal tijdens hun opleiding tot onderzoeker is het vergroten van het bewustzijn van de betekenissen die zij zelf toedichten aan wat ze zien. Ze leren de dagelijkse zorgpraktijk zo te beschrijven dat het geobserveerde team zich daarin herkent, zonder daarbij met hun eigen mening door het ‘beeld’ te lopen.
Observeren in de praktijk
Onderzoekers worden opgeleid om te kunnen observeren in de zorgpraktijk van een team. De opdracht voor observatoren is om een observatieverslag te maken dat werkt als een ‘schone spiegel’, waarin professionals zichzelf aan het werk zien. De observatoren krijgen een aantal onderzoeksvragen mee:- Hoe wordt verbinding met de bewoner/cliënt gemaakt?
- Hoe wordt omgegaan met het eigen initiatief van de bewoner/cliënt?
- Hoe wordt gewerkt aan de persoonlijke ontwikkeling (gehandicaptenzorg) en over het thuisgevoel (ouderenzorg)?
Observatieverslag
Na het observeren maken observatoren zorgvuldig een verslag van wat ze hebben waargenomen. Ze spannen zich in om een waardenvrij verslag te schrijven, waarin ze zo objectief mogelijk concrete situaties beschrijven die zich hebben voorgedaan. Ze maken daarbij ook gebruik van informatie uit dossiers en/of gesprekken met bewoners/cliënten, professionals en familie. Voorafgaand aan het reflectiegesprek ziet het team het verslag in om feitelijke onjuistheden te corrigeren. De observatoren trekken in het verslag geen conclusies, dat is de taak van het team.
Gesprek met externe gesprekspartners
Het team gaat samen met externe gesprekspartners het gesprek aan over dat wat ze lezen in het observatieverslag. Externe gesprekspartners kunnen stakeholders zijn van hun eigen organisatie en daarbuiten. Dit kunnen cliënten zijn, hun vertegenwoordigers, andere medewerkers, leidinggevenden, toezichthouders, zorgverzekeraars, etcetera. Door het onderzoekend lezen en bespreken van de verslagen vormen zich de ‘beelden van kwaliteit’. In dit gesprek ontstaat ruimte om te onderzoeken wat er gebeurt in de dagelijkse praktijk en hier betekenis aan te geven. Dit gesprek vindt uitdrukkelijk plaats in een positief waarderende sfeer. Er ontstaan aandachtspunten voor het team om hun zorg en ondersteuning van bewoners/cliënten verder te ontwikkelen. Hiermee dragen ze bij aan de kwaliteit van leven van bewoners/cliënten.
Teamontwikkeling
Deelname aan Beelden van Kwaliteit stimuleert een team in het reflecteren en het herwaarderen van hun praktijk. Er is expliciet aandacht en waardering voor dat wat goed gaat. Daarnaast worden voor het team patronen zichtbaar die (ongemerkt) zijn ontstaan, bijvoorbeeld rondom een bepaalde cliënt. Dat stelt het team in staat om bewuste keuzes te maken. Het team haalt de rode draad uit de bespreking met de externe gesprekspartners, en formuleert speerpunten waarmee zij verder aan de slag willen gaan. Teams maken met elkaar en een leidinggevende of coach afspraken over hoe hieraan willen werken, en blijven zo zelf de ‘eigenaar’ van hun ontwikkelproces.